Mbl 13 september 2021

Björn Leví Gunnarsson þingmaður Pirata

"Ég fékk mjög áhugaverða ábendingu um Tryggingastofnun (TR)
í gær. Ég ætla að byrja á að
biðjast samt velvirðingar á eilítið tæknilegri grein – en vonast
til þess að ég geti útskýrt af hverju ég
hneykslaðist allsvakalega enn og aftur á því
hvernig TR virðist mismuna fólki. Síðast voru
það búsetuskerðingarnar, núna virðist það
vera lífeyrissjóðsgreiðslur.
Ef ég fer í reiknivél TR fyrir ellilífeyri og
slæ inn 400.000 krónur í atvinnutekjur þá segir reiknivélin að ég fái 576 þúsund krónur í
tekjur samtals. Ef ég fæ hins vegar 400 þúsund krónur í greiðslu úr lífeyrissjóði þá gerist
eitthvað stórfurðulegt og ég fæ einungis um
520 þúsund krónur. Einhvern veginn gufa upp
rúmlega 50 þúsund krónur á mánuði ef ég fæ
greiddar 400 þúsund krónur úr lífeyrissjóði í staðinn fyrir að fá sömu krónur í atvinnutekjur.
Ástæðan fyrir þessu er áhugaverð, en samkvæmt lögum um tekjuskatt teljast greiðslur úr lífeyrissjóðum
vera tekjur. Samkvæmt lögum um almannatryggingar
er hins vegar gerð undanþága frá því fyrir örorkulífeyri
en ekki ellilífeyri. Sem sagt, ef ég er með örorkulífeyri þá
eru lífeyrissjóðsgreiðslur ekki tekjur en ef ég er með ellilífeyri þá teljast lífeyrissjóðsgreiðslur vera tekjur eins
og venjulega. Reiknivél TR segir mér hins vegar að það
sé ekki farið með atvinnutekjur og lífeyrissjóðsgreiðslur
á sama hátt. Þetta þýðir að 100 þúsund króna frítekjumarkið vegna atvinnu sem ellilífeyrisþegar hafa á mánuði virkar ekki fyrir tekjur
úr lífeyrissjóði og heildartekjur ellilífeyrisþega skerðast – án þess að stoð sé fyrir því í
lögum.
Hér ætla ég að gera risastóran fyrirvara
við þessa niðurstöðu mína. Lög um almannatryggingar eru fáránlega flókin og kannski
eru löglegar ástæður fyrir þessu faldar einhvers staðar annars staðar í lagatextanum,
en miðað við minnisblað frá Tryggingastofnun sem ég fékk samhliða þessari ábendingu,
þá sé ég ekki að vísað sé til annars hluta laganna – en þar stendur orðrétt: „Ekki verður
því séð að tilefni sé til að jafna lífeyrissjóðstekjum við atvinnutekjur við túlkun á 1. mgr.
23. gr. ATL.“
Þetta er mjög skýrt í 16. gr. laganna og 23.
gr. breytir engu hvað það varðar: „Þegar um er að ræða
örorkulífeyri […] teljast ekki til tekna […] greiðslur úr
skyldubundnum atvinnutengdum lífeyrissjóðum“. Ekkert sambærilegt orðalag er að finna í málsgreininni:
„Þegar um er að ræða ellilífeyri …“
Því virðist TR reikna lífeyrissjóðsgreiðslur til ellilífeyris eins og um örorkulífeyri sé að ræða og það virðist,
miðað við lögin, vera rangt. Hversu miklum skerðingum
ellilífeyrisþegar verða fyrir vegna þessa er óljóst en það
gætu verið ansi háar fjárhæðir ef rétt reynist. "